Σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν δυο είδη ανθρώπων,
εκείνοι που γνωρίζουν και εκείνοι που δεν γνωρίζουν
Κρισναμούρτι
Η Αλήθεια (ετυμολογικά από το α στερητικό+λήθη) μάς μιλά για πράγματα που δεν έχουν ξεχαστεί, για πράγματα που είναι γνωστά ή φανερά και άρα πραγματικά. Η αναζήτηση της αλήθειας έχει αποτελέσει ένα από τα προσφιλή θέματα έρευνας στον χώρο της φιλοσοφίας. Στο πεδίο έρευνας της μοναδικής ζωής του κάθε ανθρώπου, η αναζήτηση της προσωπικής αλήθειας συνοδεύεται από ανάμεικτα συναισθήματα. Φόβος, άρνηση, ενθουσιασμός, απόρριψη είναι μερικές από τις συναισθηματικές καταστάσεις που γεννούνται εντός μας, στην προσπάθεια μας να βρούμε και να κοιτάξουμε την δική μας μοναδική αλήθεια.
Η ALice Miller στο βιβλίο της “Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας" υποστηρίζει ότι το να ανακαλύψουμε συναισθηματικά την αλήθεια για την αποκλειστική και μοναδική εμπειρία των παιδικών μας χρόνων είναι ένα ένα σημαντικό όπλο στην πάλη με τις ψυχικές νόσους. Μπορούμε όμως πράγματι να απελευθερωθούμε από τις ψευδαισθήσεις, από τα ψέμματα που συνηθίζουμε να λέμε στους άλλους ή ακόμη και στον ίδιο μας τον εαυτό; Η ζωή του καθενός φαίνεται να είναι γεμάτη από ψευδαισθήσεις, από μικρά ή μεγάλα ψέμματα, ίσως γιατί η αλήθεια συχνά φαντάζει αβάσταχτη. Κι όμως η αλήθεια, λέει η Miller, είναι αναγκαία ενώ η άγνοια της μπορεί να έχει υψηλό κόστος, κόστος που πληρώνεται ακριβά, λαμβάνοντας συχνά τη μορφή σοβαρών ασθενειών. Χρειάζεται προσπάθεια, συνεχίζει η συγγραφέας, για να ανακαλύψουμε την δική μας αλήθεια, μιαν αλήθεια που μπορεί να προκαλέσει πόνο πριν μας προσφέρει μια νέα αίσθηση ελευθερίας. Αν αντίθετα επιλέξουμε τον δρόμο της διανοητικής γνώσης, θα παραμείνουμε στην σφαίρα των ψευδαισθήσεων και της εξαπάτησης του εαυτού μας.
Παρότι δεν μπορούμε να σβήσουμε το παρελθόν και τις ζημιές που έγιναν μέσα μας κατά τη διάρκεια των παιδικών χρόνων, μπορούμε ν' αλλάξουμε και να αναδιοργανώσουμε τον εαυτό μας και έτσι να ξανακερδίσουμε την χαμένη μας ενότητα. Η ενότητα, όπως υποστηρίζει στο βιβλίο της η Miller, αποκτάται μόνο όταν αποφασίσουμε να κοιτάξουμε από πολύ κοντά και να συνειδητοποιήσουμε τη γνώση που έχουμε αποθηκεύσει στο σώμα μας για αυτά που έγιναν στο παρελθόν. Ο δρόμος για την αναζήτηση της αλήθειας δεν είναι εύκολος, σε πολλές περιπτώσεις όμως είναι ο μόνος τρόπος για να απελευθερωθούμε από τα αόρατα δεσμά της παιδικής ηλικίας, όπως αναφέρει η συγγραφέας. Το να γνωρίσουμε το παρελθόν μας και να συνειδητοποιήσουμε τα όσα έχουν συμβεί, μάς επιτρέπει να μετακινηθούμε από την θέση του θύματος στην θέση ενός υπεύθυνου ατόμου που γνωρίζει την δική του ιστορία, μιαν ιστορία που μπορεί να αγκαλιάσει, να συμφιλιωθεί και να ζήσει μαζί της.
Ωστόσο πολλοί από εμάς κάνουμε ακριβώς το αντίθετο, καθώς αρνούμαστε να γνωρίσουμε την προσωπική μας ιστορία και δεν συνειδητοποιούμε πως η ιστορία μας είναι αυτή που καθορίζει το παρόν. Έτσι, ασυνείδητες αναμνήσεις, ανάγκες και συναισθήματα που έχουν απωθηθεί και ξεχαστεί στη λίμνη του ασυνειδήτου, καθορίζουν συχνά τα βήματα που αποφασίζουμε να κάνουμε ή να μην κάνουμε στην ζωή μας. Όσο οι συχνά επώδυνες αναμνήσεις της παιδικής μας ηλικίες παραμένουν αξεδιάλυτες, οι άνθρωποι μεταμορφώνονται σε μαριονέτες που χάνουν τον έλεγχο και την ευθύνη πλεύσης της δικής τους ζωής. Έτσι οι τραυματικές εμπειρίες παραμένουν στο σκοτάδι, όπως στο σκοτάδι παραμένουν και τα κλειδιά για την κατανόηση όλης της μετέπειτα ζωής μας, καταλήγει η Miller.
Θα μπορούσε άραγε, το φως μέσα σε αυτό το σκοτάδι να αποτελέσει μιαν σημαντική πηγή δύναμης; Το να φωτίσουμε τα σκιερά μέρη του εαυτού μας, τις σκιώδεις αναμνήσεις, που τόσο μάταιο ψυχικό πόνο προξενούν, αποτελεί μια γενναία και συχνά δύσκολη απόφαση. Ίσως γιατί οι άνθρωποι προτιμούμε το οικείο έναντι της αλλαγής. Ακόμη σε εκείνες τις στιγμές που το οικείο ντύνεται με επώδυνα συναισθήματα, μπλοκαρίσματα και στασιμότητα, επιλέγουμε το οικείο γιατί μας είναι γνωστό και άρα δεν αποτελεί απειλή για εμάς ενώ η αλλαγή άγνωστη και άρα απειλητική. Στην πραγματικότητα όμως, αυτά που κρατάμε στο σκοτάδι είναι αυτά που αναλαμβάνουν τον έλεγχο της ζωής μας και όσο αρνούμαστε να τα φέρουμε στο φως, αυτά θα μας οδηγούν σε έναν φαύλο κύκλο επανάληψης. Από αυτόν τον σκοτεινό λαβύρινθο μπορούμε να βγούμε μόνο όταν θελήσουμε να ακούσουμε την εσωτερική μας φωνή που σιγοτραγουδά την δική μας αλήθεια, φωτίζοντας στιγμές της προσωπικής μας ιστορίας. Με τις αισθήσεις μας στραμμένες στην δική μας αλήθεια, λοιπόν, μπορούμε να αρχίσουμε σαν τον Οδυσσέα ένα θεραπευτικό ταξίδι προς την απελευθέρωση.
Σταυρούλα Δουλάμη, Ψυχολόγος
*Το παρόν άρθρο βασίζεται σε απόσπασμα από το βιβλίο της ALice Miller (2003)"Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας", Αθήνα: Ροές
